ORHUN ALFABESİ VE İLK TÜRK YAZISI
725 – 735 yılları arasında ilk Türk alfabesi yazılmıştır. Bu yazının Türkler tarafından eski zamandan beri kullanıldığı anlaşılıyor fakat ne kadar eski olduğu kesin olarak çıkarılan gümüş bir tabağın üzerinde bulunan iki satırlık Orhun Harfleriyle yazılmış yazı, öz be öz Türk alfabesinden oluşan bu yazının M.Ö. 5. yüzyıldan itibaren kullanıldığı tespit edilmiştir.
Orhun yazısı Türklerin kendi yazısıdır. Eski Türk damgalarındaki şekillere ve Türkçe kelimelere uygun yapılmıştır. Göktürklerden önceki dönemde ait Yenisey yazıtlarında ve onlardan yüzlerce yıl öncesine ait Altın Elbiseli Adam devrinin yazıları aynı alfabeyle yazılmıştır. Göktürk zamanında sadece bu alfabenin harfleri azaltılmış, yazılma tarzı kolaylaştırılmıştır. Bazı söyleme şekilleri kolay hale getirilerek düzene koyulmuştur. Fakat alfabenin esası ve özü muhafaza edilmiştir. Bugün Göktürk Alfabesi ya da Orhun Alfabesi olarak bilinen yazı, Göktürk döneminden önce de yani tam olarak 100 yıl evvel Türkler tarafından kullanıldığı Bilimsel olarak tespit edilmiştir.
BİLİŞİMDE TÜRKÇE’YE ÖZEN
Nilüfer Şensöz
Download etmek, mailleşmek, chat yapmak, link vermek gibi bilişimle ilgili İngilizce ve Türkçe sözcükleri birbirine karıştırarak kullananların sayısı azımsanmayacak derecede artıyor. Ancak bir yandan da Türkçeyi yozlaştıran bu eğilime karşı sesler yükseliyor. Türkiye Bilişim Vakfı tarafından yeni kurulan ''Bilişimde Özenli Türkçe'' adlı bir çalışma grubu, Türkçe bilişim terimlerini yaygınlaştırmayı ve Türkçe bilişim dilini zenginleştirmeyi hedefliyor.
Basından, akademisyenlerden ve bilişim sektöründen insanları bir araya getiren çalışma grubunda ''tartışmaktan çok iş yapmak'' amaçlanıyor. Çalışma grubunun kurucu üyelerinden olan ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde Bilişim Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Tuncer Ören, çalışma grubunu anlatarak, Türkçe karşılığı olan terimlerin dahi İngilizce olarak kullanılmasının nedenlerini değerlendirdi:
Basından, akademisyenlerden ve bilişim sektöründen insanları bir araya getiren çalışma grubunda ''tartışmaktan çok iş yapmak'' amaçlanıyor. Çalışma grubunun kurucu üyelerinden olan ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde Bilişim Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Tuncer Ören, çalışma grubunu anlatarak, Türkçe karşılığı olan terimlerin dahi İngilizce olarak kullanılmasının nedenlerini değerlendirdi:
- Türkiye teknoloji üretemediği için bilişim terimlerinin Türkçe olmasına gerek olmadığı ve Türkçe karşılıklar bulunduğunda da İngilizce kelimenin tam anlamını ifade etmediği yönünde görüşler dile getiriliyor. Sizce Türkçe yetersiz bir dil mi?
- Türkiye teknolojisini ilerletmeyebilir ancak bir yandan da devamlı beyin göçü olduğundan bahsedilir. Türklerin teknolojiye katkıda bulunmadığına inanmıyorum. Ayrıca, Türkçe çok zengin bir dil. Şu anda da çok iyi bir birikim var. Türkçe'nin çok kuvvetli olduğunu gösteren en önemli yönü 250 tane son eki bulunması. Bu son ekleri ilave ederek kök hiç değişmeden sadece ilavelerle bir anlama yeni anlamlar katabiliyorsunuz.
- Türkçe bilişim terimleri yeterli ise neden insanlar İngilizce olarak kullanıyor?
- Örneğin 'yazılım' sözcüğü oturmasına karşın 'software', 'bilgisayar' yerine de 'computer' deniliyor. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Buna dilde yozlaşma hatta dil magandalığı diyebiliriz. Karşılığı olan kelimeler dahi kullanılıyor. Kimileri sadece İngilizce söylemenin üstünlük olduğunu sanıyorlar. Tabii ki yabancı dil öğrenilmeli. Bir cümlenin içine 5 tane İngilizce terim koymak o kişinin İngilizce bildiğini ifade etmez, sadece doğal dilinde dahi yeteneksiz olduğunu gösterir.
İngilizceyi bilmek kendi anadilini kullanamamak anlamına gelmemeli. Ancak maalesef böyle oluyor. Kendi dilimize saygı kendimize saygı ile özdeştir. Kendimize saygı göstermez isek başka toplumlardan saygınlık bekleme hakkımızı yitirmiş oluruz.
- Yasaklarla ve dayatmalarla bir yerlere varılamayacağını görüyoruz ancak bir cümlenin içine 5 tane İngilizce terim konulan Türkiye'de dildeki yozlaşmanın önüne nasıl geçilebilir?
- Yasaklarla kültür geliştirilemez ve zamanı gelmiş fikirler öldürülemez. Belki biz kültür olarak çok şeyi devlet kuruluşlarından beklemeye alışık olduğumuz için bu konuda da devlet girişimini bekliyoruz. Dilleri o dilin insanları geliştirir. Teknolojik olarak biz ilerleme yapmıyoruz dolayısıyla onların dilini kullanalım düşüncesi bir mazeret.
Türkçe'de yüzlerce söz var ki duyduğumuz zaman anlamını bilmiyoruz. Artık daha az sözcükle kendini anlatmaya çalıştığımız bir ilkelliğe doğru gidiyoruz. Çoğu zaman iletişim kuramıyoruz. Pek çoğumuzda sözlük kullanma adeti yok. Sözlük kullandığınızda bilmediğinizi öğrenirsiniz. Öğrenmek de zeki yaratıkların bir yeteneğidir. Görmeyi istemeyenden daha kötü kör olamaz diye bir söz var.
- Ancak pek çokları daha ilköğretimden itibaren kendi dilinden çok İngilizce öğreniyor. Üniversiteye geldiğinde de Türk profesörler Türk öğrencilere İngilizce olarak ders anlatıyor. Böyle bir ortamda bireysel çabalarla bir yerlere gelebilmek mümkün mü?
- Türkiye'de yabancı dilde eğitim yapılmasının ne kadar ulusal yanılgı olduğu gözler önünde. İngilizce öğrenmek başka, İngilizce olarak tüm eğitimini yapmak başka. Bu tempoda gider ise bir süre sonra Türk kültürünün tamamen ortadan kalkma tehlikesiyle karşı karşıyayız.
Bazı insanlar kabul etmeyebilir ama, Türk kültürü kendini ifade edemez ise o zaman biz birşeyler kaybetmişiz demektir. Çağın dilini öğrenmek zorundayız. Ama kendi dilini yozlaştırarak yapmamak lazım. Diyelim ki ülkeniz istila ediliyor. Harbe gidersiniz. Eğer düşman sizden çok kuvvetli ise kazanma ihtimaliniz yoktur. Ama gene savaşırsınız. Ya kabul edersiniz ya da elinizden gelenin en iyisini yaparsınız. Sadece dışardan bakıp eleştirmek hata.
- Bilişimde özenli Türkçe için oluşturduğunuz çalışma grubu neler yapacak?
- Biz Türkçe'nin gücüne inanan kişileri bir araya getirmeyi istiyoruz. Kamuoyu yaratacak etkinlikler düzenlemek, Türkçe bilişim terimlerini kullanmak konusunda basını özendirerek destek olmayı hedefliyoruz. Ayrıca bilişim derslerini İngilizce anlatan akademisyenleri bilişim terimlerinin Türkçelerini de öğretme konusunda özendireceğiz ve genç kuşağa konunun önemini aşılayacağız.
Son olarak size Finlandiyalı bilim adamı G. Ramsted'in sözlerini nakletmek istiyorum:
"Terim bulmakta güçlüğe rastlamıyoruz. Bizim Fin dilinde sözcük kökleri ve ekleri çoktur; fakat Türk dilindekiler kadar bol değildir. Türk dilinde bilimsel terimler yapmak daha kolay olurdu. Çünkü Türk dilinde söz hazinesi çok zengin olduğu gibi ekler aracılığı ile yeni söz yapmak bu dilin ruh ve yapısına uygundur."